Μπεκάτσα - Scolopax rusticola

Η βασίλισσα του δάσους

Βασίλειο: Animalia

Φύλο: Chordata

Τάξη: Aves
Οικογένεια: Scolopacidae

Γένος: Scolopax
Είδος: rusticola

Δεν έχει άδικα χαρακτηριστεί ως η Βελουδομάτα βασίλισσα του δάσους, εκεί στα σκιερά και υγρά μονοπάτια του δάσους, βρίσκετε το Βασίλειο ενός από τα πλέον διαδεδομένα και αγαπητά παγκοσμίως θηράματα, της μπεκάτσας. Η Ευρασιατική μπεκάτσα, ανήκει στην οικογένεια των σκολοπακιδών, με την επιστημονική ονομασία rusticola Scolopax ή σκολόπαξ η αγροδίαιτος. Αποτελεί δε το έκτο μέλος μια εξαμελής ομάδος καλοβατίκων πουλιών την ακόμα οποία αποτελούν η Μπεκάτσα Amami (Scolopax mira), η Σκούρα μπεκάτσα, (saturata Scolopax), η Μπεκάτσα Sulawesi (celebensis Scolopax), η μπεκάτσα Moluccan (rochussenii Scolopax) και η Αμερικανική μπεκάτσα (Scolopax minor). Από τις προαναφερόμενες μπεκάτσες μόνο η Ευρασιατική μπεκάτσα rusticola Scolopax και η Αμερικανική μπεκάτσα Scolopax minor, απαντώνται σε μεγάλους πληθυσμούς, τα υπόλοιπα συγγενικά είδη βρίσκονται σε μικρούς αριθμούς και μονό σε ορισμένα νησιά. Τόσο το κοινό όσο και το επιστημονικό όνομά της, το οφείλει στο χαρακτηριστικό μακρύ ράμφος της. Το κοινό της όνομα “μπεκάτσα” προέρχεται από το γαλλικό bec που σημαίνει ράμφος όπως και το επιστημονικό “Scolopax”, από το λατινικό Scolopax που επίσης σημαίνει ράμφος.

Γεωγραφική εξάπλωση

Η Ευρασιατική μπεκάτσα είναι είδος μεταναστευτικό, συναντάτε τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία, από τις κοντινές περιοχές του αρκτικού κύκλου, ως και τα νοτιότερα σημεία της Ευρώπης και της Ασίας. Αναπαράγεται στη κεντρική και βόρεια Ευρώπη, στην Σιβηρία και την Ιαπωνία, ενώ διαχειμάζει τόσο στην νοτιά Ευρώπη, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, αλλά και στην Β. Αφρική και την Νότια Κίνα. Γύρω στα μέσα Οκτωβρίου μεγάλοι πληθυσμοί από αυτό το είδος μεταναστεύουν από τα βόρια προς τις νοτιότερες περιοχές και ενισχύουν αυτόχθονες πληθυσμούς που βρίσκονται μόνιμα εγκατεστημένοι σε ορισμένες ηπιότερου ψύχους περιοχές της Ευρώπης και της Ασίας όπως στην Μεγάλη Βρετανία, την Ιρλανδία και τις χώρες του Μπενελούξ. Στην χώρα μας αποτελεί μεταναστευτικό είδος και οι εμφανίσεις της ξεκινούν από τις αρχές Οκτωβρίου στα βορειότερα και σταδιακά ανάλογα πάντα με τον καιρό, απαντώνται σε όλη σχεδόν την χώρα μέχρι και το τέλος του Φεβρουαρίου και τις αρχές Μαρτίου.

Γενική Περιγραφή

Η  ευρασιατική μπεκάτσα, είναι ένα μέσου μεγέθους πουλί με μήκος που φτάνει τα 35 έως 40 εκατ., ενώ το βάρος κυμαίνεται από 300 έως και 350 γραμ. Στο κεφάλι της βρίσκουμε στο πίσω μέρος του τις χαρακτηριστικές εγκάρσιες σκούρες ραβδώσεις, ενώ στο μπροστινό μέρος το χρώμα του είναι γκριζωπό. Ψηλά στις πλευρές του κεφαλιού βρίσκονται τα μεγάλα χαρακτηρίστηκα μάτια της, τα οποία λόγω αυτής ακριβώς της θέσης τους, της δίνουν την δυνατότητα να έχει οπτικό πεδίο σχεδόν 360 μοιρών. Στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού της βρίσκετε το χαρακτηριστικό ράμφος της, το οποίο πέρα ελαχίστων εξαιρέσεων, κυμαίνεται από 6 έως 8 εκατ. και το οποίο αποτελεί συνήθως το 1/3 του σώματος της.

Στο επάνω μέρος του σώματος της, το φτέρωμα της έχει χρώμα ερυθρόφαιο (καστανό-κόκκινο) με κιτρινωπές και σκούρου καφέ χρώματος εγκάρσιες λωρίδες, ενώ στο κάτω μέρος του είναι γκριζωπού χρώματος. Τα ενήλικα άτομα έχουν κοντά πόδια χρώματος ροζ και οι άκρες από τα φτερά τους είναι στρογγυλεμένες. Η ουρά της είναι και αυτή ιδίου χρώματος με το υπόλοιπο σώμα, ενώ οι άκρες των φτερών της ουράς στο κάτω μέρος τους, είναι χρώματος λευκού το οποίο έπεται μετά από ένα φαρδύ διάστημα μαύρου χρώματος.

Ακόμα ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ευασιατικής μπεκάτσας είναι το μικρό φινετσάτο φτερό που βρίσκετε στην βάση του μακρύτερου εξωτερικού πρωτεύοντος φτερού και το οποίο ονομάζουμε «φτερό του ζωγράφου».

Βιότοπος

Η μπεκάτσα είναι ένα εξαιρετικά μυστικοπαθή δασόβιο πουλί το οποίο διαβιεί και τρέφεται σε δασώδεις περιοχές, με χαμηλή βλάστηση και αρκετή υγρασία. Σε αυτά τα μέρη είναι ευκολότερο να αναζητήσει την τροφή της γι’ αυτό και τα προτιμά. Το μέρος στο οποίο φωλιάζει και το μέρος στο οποίο τρέφετε, σε πολύ λίγες περιπτώσεις είναι το ίδιο δεν είναι όμως ιδιαίτερα μακριά το ένα από το άλλο. Χαρακτηριστικό δε είναι ότι οι βιότοποι της είναι σχεδόν σταθεροί και τους επισκέπτονται πουλιά σχεδόν κάθε χρόνο.

Συμπεριφορά

Η μπεκάτσα είναι όπως και παραπάνω είπαμε ένα από τα πλέον μυστικοπαθή πουλιά. Κατά την διάρκεια της ημέρας προτίμα να μένει κρυμμένη στην θαμνώδη βλάστηση των δασών από δρυ, οξιά ή διάφορων κωνοφόρων όπως πεύκου, ελάτου κλπ, ενώ κατά το σούρουπο πέτα προς τους κοντινούς κάμπους όπου και αναζητεί την τροφή της. Και πάλι, νωρίς το πρωί επιστρέφει στην ασφάλεια του δάσους. Κατά την επιστροφή της η μπεκάτσα συνήθως πιάνει σε ανοιχτά μέρη και σίγα σιγά μπαίνει στο πυκνό.

Στην χώρα μας που οι μπεκάτσες έρχονται μόνο τον χειμώνα, είναι σχεδόν αδύνατον να τις δούμε ημέρα, μόνο σε περιοχές που οι μπεκάτσες βρίσκονται την άνοιξη και κατά το διάστημα των ερωτικών παιχνιδιών τους, μπορούμε να τις δούμε να πετούν ακόμα και την ημέρα.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς της μπεκάτσας είναι ότι τόσο κατά το «σήκωμα» της, όσο και όταν βαδίζει προς το πυκνό, αφήνει μια κοτσιλιά ιδιαίτερα ευδιάκριτη και χαρακτηριστική κάτι που κάνει έκδηλη την παρουσία της.

Ακόμα εξαιτίας της μειωμένης όραση της η μπεκάτσα δεν κάνει, ειδικά μετά από ξεσήκωμα, μεγάλες πτήσης.

Διατροφή

Η μπεκάτσα τρέφετε κυρίως με διάφορα ασπόνδυλα όπως σκουλήκια, έντομα, μαλάκια, αλλά και σπόρους και καρπούς φυτών. Κατά βάση όμως τρέφετε με σκουλήκια, τα οποία εντοπίζει στο μαλακό και υγρό έδαφός, με το εξαιρετικής ευαισθησίας ράμφος της το οποίο βυθίζει στο έδαφος και το οποίο μέσω των ευαίσθητων αισθητήριων νεύρων που υπάρχουν στην άκρη του, αντιλαμβάνεται τα μαγνητικά κύματα του σκουληκιού και μετά από κατάλληλο καρτέρι το συλλαμβάνει, το θανατώνει και εκ’ των υστέρων το τρώει.

Αναπαραγωγή

Η ευρασίατικη μπεκάτσα αναπαράγεται όπως και παραπάνω είπαμε στην Β. Ευρώπή την Σιβηρία και την Ιαπωνία.

Εκεί κατά την περίοδο της άνοιξης τα αρσενικά επιδίδονται σε πτήσεις ερωτοτροπίας και καλέσματος των θηλυκών, χαρακτηριστικό των πτήσεων αυτών είναι το τρεμουλιαστό πέταγμά και το ανεβοκατέβασμα του ράμφους τους, ενώ ταυτόχρόνα βγάζουν διάφορους κοασμούς οι οποίοι ακολουθούνται από διαπεραστικές στριγκλιές. Μετά το ζευγάρωμα η μπεκάτσα θα φτιάξει την φωλιά της στο έδαφος στον συνήθη βιότοπος της (υγρές δασώδεις περιοχές) όπου έχει εξασφαλισμένη την τροφή της. Η φωλιά είναι καλά προστατευμένη και πλήρως καμουφλαρισμένη. Εκεί θα γεννήσει 3 έως 5 αυγά τα οποία και θα εκκολαφτούν μέσα σε διάστημα από 20 έως 23 ημέρες. Οι νεοσσοί είναι σε θέση σχεδόν αμέσως μετά την γέννηση τους να περπατήσουν, ενώ μετά από διάστημα 10 ημερών μπορούν να πετάξουν.

Διάφορα

Η μπεκάτσα είναι ένα εξαιρετικά αγχώδη πουλί. Αποτέλεσμα αυτού του άγχους του είναι πολλές φορές ακόμα και αν δεν την χτυπήσουν σκάγια αλλά η ντουφέκια πέσει πολύ κοντά της να πέσει λόγο του αυξημένου στρες της.

Οι πληθυσμοί της μπεκάτσας στην Ευρώπη εκτός τους πληθυσμούς που βρίσκονται στην Ρωσία, έχει υπολογιστεί ότι κυμαίνονται από 500 έως 700 χιλιάδες ζευγάρια.

Ενώ ετησίως έχει υπολογιστεί ότι σκοτώνονται γύρω στις 200 χιλιάδες πουλιά σε όλη την Ευρώπη.

Η μπεκάτσα λόγο του χρωματισμού του φτερώματος της διακρίνεται για την εξαιρετική προσαρμογή της στον περιβάλλοντα χώρο, σε σημείο που πολλές φορές μόνο τα μεγάλα μάτια της μπορούν να προδώσουν την παρουσία της.

Η μπεκάτσα έχει ένα εξαιρετικής ταχύτητας πέταγμα, έχει όμως παρατηρηθεί ότι σε ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες το πέταγμα της μπεκάτσας είναι αργότερο και εξαιρετικά θορυβώδες.

Τόσο η μετανάστευση της όσο και γενικότερα οι κινήσεις γίνονται κυρίως  τις νυχτερινές ώρες 

Εχθροί

Τα τελευταία 10 με 15 χρόνια υπήρξε μια σταθερή μείωση του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Ως σοβαρότερες αιτίες αυτής της μείωσης θεωρήθηκαν οι αισθητή μείωση των βιοτόπων της, όσο και οι ακραίες αλλαγές του κλίματος στην Ευρώπη. Ακόμα τα φυτοφάρμακα τα οποία κατά κόρων χρησιμοποιούνται στους χώρους σίτισης της (λιβάδια κάμπους κλπ), αποτέλεσαν καταλυτικό παράγοντα της μείωσης του πληθυσμού της.